#SzkołaDobrychSłów — jak udzielać informacji zwrotnej

#SzkołaDobrychSłów — tu poruszamy ważne kwestie dotyczące słów, komunikatów i komunikacji. Rozmawiamy o tym, jak mówić, żeby swoimi słowami wspierać innych, a nie podcinać im skrzydła. Jak mówić do dziecka, by wzmacniać, a nie oceniać? O sztuce udzielania informacji zwrotnej, która inspiruje do rozwoju, opowiada nauczycielka i trenerka Anna Herman.

Słowa, które budują lub burzą

Codzienna komunikacja – w klasie, w domu, w rozmowie z dzieckiem – jest nieustanną wymianą emocji, nie tylko informacji. To, jakich słów używamy, wpływa bezpośrednio na poczucie wartości, pewność siebie i gotowość do nauki drugiej osoby.

W rozmowie z Anną Herman, nauczycielką edukacji wczesnoszkolnej i finalistką Mistrzostw Polski w udzielaniu informacji zwrotnej, pojawia się jedno, kluczowe przesłanie: informacja zwrotna to nie ocena.

„Informacja zwrotna to refleksja – coś, co daje zastanowienie zarówno osobie, która ją przekazuje, jak i tej, która jej słucha”.

Anna Herman

Informacja zwrotna to nie werdykt

W polskiej kulturze szkolnej wciąż pokutuje przekonanie, że feedback to inaczej ocena. Tymczasem – jak podkreśla Herman – to narzędzie rozwoju, a nie oceny wartości.

Zamiast mówić	Lepiej powiedzieć
Znowu się nie przygotowałeś	Widzę, że dziś trudno było Ci się przygotować. Co mogłoby Ci w tym pomóc?

W pierwszym zdaniu dziecko słyszy osąd. W drugim – propozycję rozmowy. Ta subtelna różnica zmienia wszystko: pozwala dziecku wziąć odpowiedzialność za swoje działania, a jednocześnie czuć się bezpiecznie.

Dlaczego oceny ranią?

Ocena, nawet pozytywna, często zamyka proces uczenia się. Pochwała typu „Świetnie to zrobiłeś!” daje chwilową satysfakcję, ale nie mówi, co konkretnie było dobre. Brakuje w niej wskazówki, która pomaga się rozwijać.

Z kolei negatywne komunikaty – takie jak „nic nie umiesz” czy „powinieneś bardziej się starać” – niosą ze sobą emocjonalny ciężar, który dziecko interpretuje jako: „nie jestem wystarczająco dobry”.
Wspierająca komunikacja nie wymaga skomplikowanych technik. To raczej codzienny wybór – jak reagujemy na błędy, emocje i trudności dziecka.

Zamiast	Powiedz
Musisz się bardziej postarać.	Jak myślisz, co pomogłoby Ci następnym razem zrobić to łatwiej?
Inni już skończyli, a Ty?	Każdy pracuje w swoim tempie. Chcesz, żebym pomogła Ci znaleźć sposób, żeby szybciej skończyć?

Takie komunikaty uczą samorefleksji, samoregulacji emocjonalnej i pokazują, że dorosły nie stoi po drugiej stronie, lecz idzie razem z dzieckiem. Według Małgorzaty Ostrowskiej (Jak wdrażać wartościową informację zwrotną w procesie uczenia się?), konstruktywna informacja zwrotna powinna:

• odnosić się do konkretnego działania,
• wskazywać, co zadziałało,
• pomagać zrozumieć, co można poprawić,
• zachęcać do dalszej pracy.

To cztery kroki, które zmieniają komunikację w partnerski dialog.

„Główną rolą informacji zwrotnych jest zasygnalizowanie, czy to, co prezentuje podmiot, jest właściwe i przybliża go do celu działania, czy też wymaga korekty”. (Olga Bąk, Informacje zwrotne w szkole. Perspektywa nauczycieli i uczniów)

Teoria autodeterminacji stworzona przez Edwarda Deciego i Richarda Ryana, obejmująca badania nad motywacją wewnętrzną również podkreśla, że poczucie wpływu, autonomii i bezpieczeństwa emocjonalnego to fundamenty skutecznego uczenia się.

Małe kroki, duży efekt

Wspierająca informacja zwrotna to nie specjalna metoda – to sposób bycia z drugim człowiekiem. Wymaga uważności, empatii i ciekawości, a przede wszystkim chęci, by zobaczyć w błędzie nie porażkę, lecz szansę na zrozumienie.

„Fundamentami takiego podejścia są: empatyczne rozumienie oczekiwań i emocji ucznia, niezachwiana akceptacja oraz szczerość. … Proces nauczania w tak holistycznym rozumieniu uwydatnia potrzebę klarownej, przyjaznej i szczerej informacji zwrotnej…” (Zwrotna informacja zwrotna: co o feedbacku nauczyciela myślą uczniowie i co z tego wynika?; Kiński, Ksepka, JOWS 2023)

Jak podkreśla także nasza rozmówczyni, Anna Herma, każda rozmowa z dzieckiem może być początkiem zmiany. Jeśli w komunikacji pojawi się szacunek i otwartość, nawet najtrudniejszy temat stanie się okazją do nauki.

Co możesz zrobić już dziś?

Każda rozmowa z dzieckiem to mała lekcja zaufania. To właśnie nasze słowa — te codzienne, czasem wypowiadane w pośpiechu — decydują, czy dziecko usłyszy: „Wierzę w ciebie”, czy raczej: „Nie jesteś wystarczająco dobry”.

Dobrze udzielona informacja zwrotna nie jest oceną, ale zaproszeniem do refleksji. To dzięki niej dziecko zaczyna rozumieć, co potrafi, co może poprawić i że porażka nie przekreśla jego wysiłku. Warto więc już teraz przyjrzeć się swojemu językowi – słowom, które kierujemy do uczniów i do własnych dzieci. Bo to właśnie od nich zaczyna się zmiana.

Dlatego zapraszamy Cię do dołączenia do cyklu #SzkołaDobrychSłów – przestrzeni, w której uczymy się, jak mówić, by wspierać. Kliknij poniżej i odbierz darmowy dostęp.

Co zyskasz?

• Dostęp do wszystkich wywiadów i podcastów z cyklu — w jednym miejscu, zawsze wtedy, gdy chcesz po nie sięgnąć.
• Dodatkowe materiały i opracowania, które krok po kroku pokażą Ci, jak formułować informację zwrotną, która rozwija, a nie rani.
• Checklisty i mikro-wyzwania, dzięki którym przekształcisz wiedzę w codzienną praktykę rozmowy — w klasie, na korepetycjach i w domu.
• Powiadomienia mailowe o nowych wpisach, dzięki czemu nic Ci nie umknie.

Każde wspierające słowo to inwestycja w pewność siebie ucznia, odporność i wiarę we własne możliwości.